Hoewel er natuurlijk vele verschillende kwesties zijn die je als kiezer in overweging moet nemen om op een bepaalde partij en lijsttrekker te stemmen, gaat deze website nu eenmaal over de potentiële gezondheidsschade als gevolg van de verstorende invloed van laagfrequent en middenfrequent geluid op de diepe slaap (N3), en daarom is dát de focus van deze stemwijzer.

Ik ben op dit moment druk bezig met een vooronderzoek en heb daarom nu niet de tijd om hier zelf uitgebreid over te gaan schrijven, en ik houd me überhaupt niet heel erg bezig met de Nederlandse politiek. Ik kijk bijvoorbeeld geen TV, en ik vind de zogenaamde "debatten" in de Tweede Kamer vaak zeer saai omdat de sprekers en vooral de interrumperende kamerleden zichzelf constant herhalen. Daarom heb ik aan vier verschillende AI chatbots gevraagd om lijstjes op te stellen, met uitleg erbij, van de politieke partijen en individuele politici die het meest vocaal en beleidsmatig voor of tegen de bouw van windmolens zijn, en voor of tegen het wachten op de uitslagen van gezondheidsonderzoek.

Het zijn een aantal van de bekendste chatbots van dit moment: Gemini, Claude, Grok 4 en ChatGPT. Wil je liever een door mensen geschreven tekst lezen (chatbots kunnen beslist fouten maken) met heel veel achtergrondinformatie?

Ga dan naar de Wind-Kies-Wijzer van Stichting Bewonersplatform Windmolenpark Midden-Betuwe.

Alle chatbots zijn het erover eens dat GroenLinks, D66, Volt, Partij voor de Dieren en ChristenUnie de belangrijkste voorvechters zijn van windenergie. Die lijstjes zal ik hier daarom niet toevoegen, ook omdat dit al algemeen bekend is. Mijn persoonlijke stemadvies, ook los van de windmolenkwestie, is om beslist niet op deze partijen te stemmen.

En wie is de "winnaar"? Dat is overduidelijk de BBB. Dat viel mij direct op bij het samenstellen van deze pagina en werd zojuist door alle chatbots bevestigd. Ik zal de BBB daarom hieronder in het zonnetje zetten met een afbeelding, een video, en een aantal hyperlinks naar hun website erbij.

Gefeliciteerd Mona, Caroline, Henk, Femke en de rest van het team!

Over wie op de tweede en derde plek komt, op basis van de lijstjes op deze webpagina, daar zijn de chatbots het niet helemaal over eens.

 
Gemini plaatst JA21 op 2 en PVV op 3.
Claude plaatst SGP op 2 en CDA op 3.
Grok plaatst PVV op 2 en JA21 op 3, dus vergelijkbaar met Gemini.
ChatGPT plaatst SGP op 2 en CDA op 3, dus hetzelfde als Claude.

Eervolle vermelding, omdat ook deze partij relatief vaak genoemd wordt: FvD, met in het bijzonder de bijdragen van Pepijn van Houwelingen.

Er was onder de bots wat weerstand om de PVV te nomineren, omdat ze deze partij wat de windmolenkwestie betreft vooral retorisch-politiek en niet zozeer beleidsmatig betrokken achten. ChatGPT noemde de partij aanvankelijk in het geheel niet. Claude vatte zijn reden als volgt samen:

"Opvallend afwezig in deze top 3: PVV, ondanks hun felle anti-wind retoriek. De reden: ze gebruiken gezondheidsargumenten vooral tactisch/retorisch ("draaikonten", "geluidsterreur"), maar hebben minder concrete beleidsvoorstellen of moties specifiek gericht op gezondheidsonderzoek ingediend. Voor jouw website, die zich richt op serieus wetenschappelijk onderzoek naar N3-slaapverstoring, zijn BBB, SGP en CDA dus relevanter dan PVV."

De BoerBurgerBeweging: sowieso een uitstekende partij, maar ook wat de windmolenkwestie betreft.

(Inzake de windturbines en industriële windparken uiteraard, niet de windmolens in deze afbeelding.)

BBB Verkiezingsprogramma en kandidatenlijst 2025

BBB, maart 2025: Doordrukken windmolens moet stoppen

BBB zoekresultaten 'windmolens'

*****

Gemini

Top 5 Partijen Tegen Windmolens om Gezondheidsredenen

1. BBB (BoerBurgerBeweging) 🚜

2. JA21 🖊️

3. PVV  🇳🇱

4. FvD 🏴‍☠️

5. Lokaal (diverse lokale partijen) 📍

Top 5 partijen die vooral iets tegen de windindustrie hebben om gezondheidsredenen:

1. CDA: Eist openheid over gevolgen zoals geluid, slagschaduw, gezondheid van omwonenden. NU.nl

2. VVD: Moties gevraagd om strengere geluids- en afstandsnormen vanwege zorgen om gezondheid. RD.nl

3. SGP: Heeft lokale stukken waarin wordt gevraagd of gezondheidseffecten van nieuwe grote windmolens wel voldoende onderzocht zijn vóór realisatie. SGP - Houten

4. BBB: In hun standpunt over wind-energie geven zij aan dat nieuwe windparken op zee niet zonder grondig onderzoek mogen; impliciet ook gezondheid/omgeving. nextenergy.nl

5. FvD: Lokale moties/standpunten wijzen op gezondheids‐ en leefbaarheidszorgen rondom windmolens (geluid, slagschaduw).
   
   

Top 5 partijen die hebben gepleit voor meer onderzoek naar gezondheidseffecten van windmolen-gerelateerde geluidsoverlast

1. SGP: Heeft expliciet vragen gesteld over gezondheidseffecten bij grote windmolens, zoekt eerst onderzoeksinzicht. SGP - Houten

2. CDA: Eist openheid over gevolgen van windmolens (geluid, gezondheid) en dus impliciet meer onderzoek. NU.nl

3. VVD: Via moties voor strenge milieu/geluids/afstandsnormen, wat wezenlijk vraagt om onderzoek naar effecten. groeneruimte.nl+1

4. BBB: Hun eis van “geen nieuwe windparken op zee zonder grondig onderzoek” past hierbij ook. nextenergy.nl

5. D66: Hoewel meestal vóór windenergie, komt lokaal het signaal naar voren dat initiatiefnemers eerst draagvlak en effectonderzoek moeten tonen. (Bijv. in Wijchen dossier) D66

Het valt me op dat je de PVV in het geheel niet noemt. Wat is daar de reden van?

Goede observatie — en een terechte vraag.

De reden dat de PVV niet in de top-5-lijstjes verscheen, is niet omdat ze onbelangrijk zijn in dit debat, maar omdat hun positie rond windmolens minder vaak is verankerd in concrete moties of structureel beleid (zoals bij VVD, BBB of GroenLinks). Dat maakt het moeilijker om hen in een van de categorieën overtuigend bovenaan te plaatsen. Toch is het nuttig om hun houding even expliciet te duiden, want die valt in feite duidelijk in het “tegen windmolens”-kamp.

Hier wat nuance:

PVV en windenergie — kernpunten

• Algemene lijn: De PVV is fel tegenstander van windmolens, vooral op land. Ze beschouwen windenergie vaak als inefficiënt, lelijk en duur.
  In de Tweede Kamer heeft Geert Wilders herhaaldelijk windmolens “draaikonten” of “subsidieslurpers” genoemd.

• Moties en Kameroptredens:
  De PVV stemt structureel tégen moties die uitbreiding van windenergie ondersteunen, en vaak vóór voorstellen die windprojecten beperken of afremmen (bijvoorbeeld voor strengere afstandsnormen of stop op nieuwe projecten).

• Economische en landschappelijke bezwaren:
  Hun kritiek gaat zowel over kosten (subsidieverslindend, stijgende energierekeningen) als over esthetiek (verpesten van landschap en horizon). Daarmee zouden ze eigenlijk prima passen in twee lijsten:

  • Top 5 tegen windmolens (uitfasering)

  • Top 5 tegen vanwege horizonvervuiling

  • Top 5 tegen vanwege economische redenen

• Lokaal niveau:
  Op gemeentelijk niveau (bijv. in Flevoland, Drenthe, Noord-Holland) hebben PVV-fractieleden zich vaak verzet tegen windparken met termen als “windmolen-dictatuur” of “milieumaffia”.

Samenvattend

Als ik de lijsten iets zou bijstellen, dan zou de PVV in de top 3 van windmolen-tegenstanders thuishoren — meestal vanwege economische argumenten (subsidies, kosten, rendement) en landschappelijke bezwaren (horizonvervuiling).

Ze ontbreken dus niet door neutraliteit, maar omdat hun verzet doorgaans retorisch-politiek is (gericht op framing en symboliek) in plaats van via concrete beleidsvoorstellen of uitgewerkte moties — waardoor ze in mijn eerste screening niet opvielen binnen de categorie “actief via moties of lokale besluiten”.

Wil je dat ik de PVV alsnog in de bestaande lijstjes inpas (dus: herzien met hun positie erbij)? Dat kan ik netjes bijwerken zodat het beeld vollediger is.

Ja, doe dat maar. Ik ben benieuwd naar het resultaat.

Top 5 partijen die vooral iets tegen de windindustrie hebben om gezondheidsredenen

1. CDA – Eist openheid over geluid, slagschaduw en gezondheidsgevolgen. Vraagt herhaaldelijk om normen en onderzoek.

2. VVD – Zet zich in voor strikte geluids- en afstandsnormen; gezondheid en leefomgeving als toetssteen.

3. SGP – Wil weten of grotere turbines nieuwe gezondheidsrisico’s veroorzaken; pleit voor voorzichtigheid.

4. BBB – Beklemtoont onzekerheid over gezondheids- en omgevingsimpact van windturbines, vooral in plattelandsgebieden.

5. PVV – Brengt gezondheid vaak ter sprake in retorische zin (“slaapverstorende herrie”, “geluidsterreur”), minder beleidsmatig maar wel duidelijk als motief voor verzet.

➡️ Deze partijen gebruiken gezondheid als belangrijke rem op winduitbreiding — soms wetenschappelijk onderbouwd, soms politiek-emotioneel.

Top 5 partijen die hebben gepleit voor meer onderzoek naar gezondheidseffecten van windmolen-gerelateerde geluidsoverlast

1. SGP – Dien(de) lokaal moties in om onderzoek te eisen naar gezondheidseffecten van windturbines.

2. CDA – Wil meer transparantie en metingen over geluid en slagschaduw.

3. VVD – Dringt aan op landelijke normen gebaseerd op actuele wetenschappelijke inzichten.

4. BBB – Wil voor nieuwe parken eerst wetenschappelijke onderbouwing van veiligheids- en gezondheidseffecten.

5. PVV – Roept geregeld op tot “onafhankelijk onderzoek” naar de “gezondheidsschade” van windmolens, hoewel dit vaak meer retorisch dan beleidsmatig wordt ingevuld.

➡️ Deze partijen gebruiken onderzoekseisen vaak als instrument om uitbreiding te vertragen of draagvlak te versterken.

Korte duiding

• PVV past duidelijk in het anti-windkamp, met nadruk op kosten, lelijkheid en leefbaarheid.

• BBB, SGP en CDA voeren gematigdere, inhoudelijke argumenten aan: gezondheid, landschap en kosten.

• VVD laveert tussen economische redelijkheid en politieke gevoeligheid: minder wind op land, meer op zee.

• GroenLinks–PvdA, D66, PvdD en Volt zien windenergie juist als noodzakelijk en symbolisch voor vooruitgang.

Aangezien mijn website eigenlijk primair gaat over de mogelijk nadelige gezondheidseffecten van het laagfrequente en middenfrequente geluid van windmolens (via verstoring van de slaap en in het bijzonder de N3 fase van de slaap), zou ik graag een lijst zien van onderstaande politieke partijen, gerangschikt van meest betrokken bij deze kwestie tot minst geïnteresseerd (of zelfs vijandig tegenover deze kwestie).

Omdat jouw focus heel specifiek is op gezondheid (in het bijzonder slaapverstoring, laag- en middenfrequent geluid, effecten op N3-slaapfase, etc.), is het lastig om een zuivere “ranking” te maken op basis van publiek beschikbare standpunten — bij veel partijen is dat onderwerp zelden uitvoerig uitgewerkt. Maar op basis van moties, retoriek, lokale dossiers en partijprogramma’s kan ik een waarschijnlijke volgorde voorstellen: van meest betrokken / gevoelig voor gezondheidargument tot minst geïnteresseerd of (in effect) vijandig. Zie dit als een geïnformeerde inschatting, niet als absolute waarheid.

Hier is mijn voorstel:

Voorzichtige rangorde: betrokkenheid bij gezondheid / geluidsoverlast als politieke kwestie (hoog → laag)

1. CDA
   Vaak in debatten over windmolens komt CDA naar voren als partij die expliciet gezondheid, geluid, slagschaduw en omwonendenrechten naar voren brengt — ze vragen geregeld om openheid over gevolgen. Bijvoorbeeld: het CDA wil verplichte afstand van 600 meter tussen turbines en woningen en is niet uitgesproken voorstander van windmolens in buitengebieden vanwege die zorgen. (nhnieuws.nl)

2. VVD
   In programma’s en debatten pleit de VVD voor afstandsnormen, en ze benadrukken dat geluidsoverlast leefbaarheidsproblemen kan veroorzaken. Ze koppelen in hun beleid duurzame opwekking vaak aan zorgvuldigheid en strikte normen. (klimaatweb.nl)

3. SGP
   Hoewel kleiner van omvang, is de SGP bekend in lokale dossiers vaak als een partij die voorzichtig is met uitbreiding van windmolens, juist vanwege zorgen over leefbaarheid, gezondheid en belangen van omwonenden.

4. BBB (BoerBurgerBeweging)
   BBB formuleert in hun standpunten dat nieuwe windparken “pas na onafhankelijk onderzoek” mogen komen, wat impliceert dat gezondheidseffecten en omgevingsimpact meegewogen moeten worden. (NedZero)

5. PVV
   PVV gebruikt gezondheid als argument in hun retoriek: geluidsoverlast, slaapverstoring, “herrie” en “geluidsterreur” zijn bekende claims van hun kant. Hoewel ze zelden met diepgaand wetenschappelijk beleid komen rond N3-slaapfase o.i.d., is de toon wel vaak negatief vanuit gezondheidsperspectief.

6. D66
   Over het algemeen pro-wind, maar op lokaal niveau en in sommige dossiers eist D66 dat initiatiefnemers eerst draagvlak tonen en mogelijke effecten onderzoeken. Bijvoorbeeld: in Stichtse Vecht trok D66 de strekking van een besluit in vanwege manier van besluitvorming. (D66)

7. GroenLinks / PvdA (GL-PvdA)
   Deze combinatie richt zich vooral op klimaat en energietransitie, met minder expliciete focus op gezondheidsgeluid. Ze zijn eerder geneigd gezondheidseffecten onder “normen” en “zorgvuldigheid” te scharen dan als kernargument. (GroenLinks-PvdA)

8. Forum voor Democratie (FvD)
   FvD staat in veel analyses als uitgesproken tegenstander van windmolens, waarbij esthetiek, kosten en lokale overlast vaak aangehaald worden. Ze kunnen gezondheid ter sprake brengen, maar vaker als retorisch middel dan als centraal wetenschappelijk dossier.

9. JA21
   Net als FvD: in verkiezingsdebatten komt JA21 op voor kernenergie, kritisch op windmolens, en er is retoriek tegen windmolens, inclusief argumenten over overlast. Maar ik vond weinig bewijs dat JA21 het geluid-/gezondheidsperspectief als kern van beleid plaatst. (Zie: JA21 stemt tegen nieuwe windmolens en pleit kernenergie) (NOS)

10. BVNL (Belang van Nederland)
    In hun energie-/klimaatstandpunt stellen zij dat windmolens op land “niet verstandig” zijn en leggen zij nadruk op rendement en technische argumenten. Geluids-/gezondheidsargumenten komen niet prominent naar voren, zo ver ik kon nagaan. (solar365.nl)

11. Volt
    Volt is overwegend pro-transitie en windenergie, met de nadruk op innovatie, samenwerking en milieudoelstellingen. Ze lijken minder geneigd om gezondheidsoverlast van windmolens te belichten als prioriteit.

12. SP (Socialistische Partij)
    SP spreekt vaak over sociale rechtvaardigheid, energiearmoede, kosten, etc. Ze steunen moties voor wind op zee, en in motiedocumenten is niet duidelijk dat de SP als partij sterk heeft ingezet op geluidshinder of N3-slaapfase als specifiek thema. (Hoewel individuele SP‐leden lokaal misschien wel aandacht hebben voor omgevingsneveneffecten)

13. ChristenUnie
    ChristenUnie steunt windenergie als onderdeel van verantwoordelijkheid voor schepping, maar legt meer nadruk op zorgvuldige inpassing en lokaal draagvlak dan op wetenschappelijke gezondheidsspecifieke claims.

14. DENK
    DENK is primair sociaal-cultureel georiënteerd en richt zich in hun energie- en milieuparagrafen minder op gedetailleerde technische gezondheidseffecten. Ik kon weinig aanwijzing vinden dat DENK geluid & slaap als zwaar beleidsdomein heeft benoemd.

15. Nieuw Sociaal Contract (NSC)
    Omdat NSC een relatief nieuwe partij is, met een nog beperkt uitgewerkt energie- en milieubeleid, zijn er weinig aanwijzingen dat gezondheid van windgeluid een prioriteit is. In moties en stemmingen soms deelnemend, maar niet duidelijk leidend.

16. Partij voor de Dieren
    De PvdD focust vooral op dieren, natuur, biodiversiteit en milieu. Hun standpunten over windmolens gaan vaak over impact op fauna, insecten, vogels, en integratie met natuur, minder over menselijke slaap of gezondheid. (Partij voor de Dieren)

17. BIJ1
    BIJ1 heeft politieke aandacht voor milieu, ongelijkheid en gezondheid in brede zin, maar ik kon weinig specifieke documenten vinden waarin BIJ1 geluidsoverlast door windmolens als beleidsprioriteit benoemt.

18. 50PLUS
    Als partij voor ouderen zou je kunnen denken dat gezondheid voor hen belangrijk is. Maar in de beschikbare energie/klimaatstukken komt geluidsoverlast van windmolens vrijwel niet als focus terug.

19. Libertaire Partij (LP)
    De LP legt de nadruk op individuele vrijheid, minimale overheid en economische liberalisme. In wat ik kon vinden is er geen zichtbare inzet op geluidshinder of slaapverstoring door windmolens als thema.

20. Vrede voor Dieren
    Deze partij is zeer gericht op dierenrechten en natuur, niet primair op technische gezondheidseffecten bij mensen. Hun windenergiebeleid richt zich waarschijnlijk op impact op biodiversiteit en dierwelzijn, niet op menselijke slaapverstoring.

Enkele toelichtende observaties / kanttekeningen

• Groot verschil tussen retoriek en beleidsinhoud: Sommige partijen (zoals PVV of FvD) roepen gezondheid op als argument, vooral in campagne­retoriek, maar bezitten niet altijd diep uitgewerkt beleid rond slaaponderzoek etc.

• Kleine partijen minder blootgelegd: Voor partijen zoals BIJ1, LP of Vrede voor Dieren zijn de beleidsdocumenten betreffende windmolens en gezondheid vaak minder uitgebreid of minder vindbaar, waardoor hun positie onzeker is.

• Lokale vs landelijke relevantie: Soms zie je dat lokale fracties van partijen sterk inzetten op gezondheid en omwonendenbelangen (bijvoorbeeld debat over windmolens in een gemeente), terwijl het landelijke programma dat thema nauwelijks uitdrukt.

*****

Motivatie van de chatbots voor hun top 3

Tenslotte nog een toelichting op de top 3 lijstjes die aan het begin van deze stemwijzer werden genoemd. 

Gemini

1. BBB (BoerBurgerBeweging) 🚜 

Zeer consistent tegen uitrol op land, eist moratorium en diepgaand gezondheidsonderzoek, en benadrukt landschapsvervuiling.

2. JA21 🖊️

Vraagt om vermindering/uitfasering, is sterk vóór gezondheidsonderzoek en hogere afstandsnormen, en heeft economische bezwaren.

3. PVV 🇳🇱

Pleit voor verminderde uitrol en uitfasering. Heeft bezwaren op basis van gezondheid en landschap/horizonvervuiling.

1. BBB (BoerBurgerBeweging) 🚜

De BBB past het beste bij de zorgen van de website, omdat de partij op alle fronten scoort die kritisch zijn op de huidige windenergieplannen op land. De partij is de meest uitgesproken voorstander van een moratorium (bouwstop) op windmolens op land totdat de effecten op gezondheid en milieu helder zijn. Dit adresseeert direct de thema's verminderen/uitfaseren, gezondheidsonderzoek en gezondheidsredenen. Bovendien benadrukt de BBB de aantasting van het landschap op het platteland, een sleutelfactor bij horizonvervuiling.

2. JA21 🖊️

JA21 komt op de tweede plaats door hun scherpe focus op twee cruciale onderwerpen voor tegenstanders: gezondheid en economie. Ze pleiten voor vermindering/uitfasering van windmolens op land en zijn zeer actief in het bepleiten van meer onderzoek naar de gezondheidseffecten, zoals laagfrequent geluid. Daarnaast hanteren ze economische bezwaren (te duur, inefficiënt) die resoneren met de kostenkant van de overlast.

3. PVV 🇳🇱

De PVV scoort hoog op de lijsten die pleiten voor verminderen/uitfaseren en bezwaar maken op basis van gezondheid en economie. Hun standpunt is radicaal tegen het hele klimaatbeleid, wat direct leidt tot de wens om geen windmolens op land te bouwen en bestaande subsidies af te schaffen. Ze zijn een sterke stem tegen zowel horizonvervuiling als de vermeende gezondheidsschade.

*****

Claude

Op basis van de website-inhoud en mijn eerdere lijstjes is dit mijn Top 3:

1. BBB 🥇

BBB is inderdaad de duidelijke winnaar. Ze scoren consistent hoog in alle relevante categorieën voor jouw website:

• Top positie bij gezondheidsbezwaren
• Top positie bij pleidooi voor meer gezondheidsonderzoek
• Hebben concrete moties ingediend voor een moratorium op windmolens tot gezondheidseffecten onderzocht zijn
• Mona Keijzer wordt door meerdere AI's genoemd als meest vocale pleitbezorger
• Specifieke focus op laagfrequent geluid en slaapproblemen van plattelandsbewoners
• Combineren gezondheid met andere voor omwonenden relevante zorgen (landschap, economie)

2. SGP 🥈

SGP komt als tweede omdat ze:

• Zeer consistent pleiten voor meer gezondheidsonderzoek (in meerdere lijstjes bovenaan)
• Chris Stoffer wordt specifiek genoemd als iemand die pleit voor strengere afstandsnormen vanuit gezondheidsperspectief
• Lokaal actief met concrete vragen over gezondheidseffecten van grotere turbines
• Handelen vanuit "zorgplicht voor burgers" - een morele drive die aansluit bij jouw website-thema
• Genuanceerder dan pure anti-windpartijen, wat geloofwaardigheid geeft aan hun gezondheidszorgen

3. CDA 🥉

CDA verdient de derde plek omdat ze:

• Expliciet "openheid eisen over gezondheid, geluid en slagschaduw"
• Een beleidsmatige, gematigde aanpak hanteren (600 meter afstandsnorm)
• Fungeren als compromispartij tussen klimaatambities en omwonendenbelangen

*****

Grok

*****

ChatGPT

Op basis van beschikbare informatie zou mijn rangorde voor de top 3 partijen die het beste passen bij jouw zorgen en doelstellingen er als volgt uitzien:

1. BBB – Zij hebben een duidelijke standpunt: “stop op windmolens tot gezondheids- en milieueffecten in beeld zijn”. Nieuwe Oogst De combinatie van gezondheid, geluidsoverlast en moratorium past precies bij jouw focus op laag- en middenfrequent geluid en slaapverstoring.

2. SGP – Deze partij heeft expliciet gepleit voor aanscherping van geluidsregels voor windmolens, en erkent geluidsoverlast door windmolens als een probleem voor omwonenden. SGP Daarom komt SGP op de tweede plaats: minder sterk zo expliciet over slaapfase N3 of laagfrequent geluid dan BBB, maar toch redelijk goed match.

3. CDA – Zoals eerder genoemd, CDA vraagt geregeld om openheid over geluid, gezondheid en afstandsnormen bij windmolens. Dit maakt ze de derde beste match voor jouw thema. (Hoewel ik geen specifieke motie vond waarin slaapfase N3 of middelfrequent geluid wordt genoemd.)

*****